TRIỂN VỌNG PHÁT TRIỂN CÂY LÚA LAI TRÊN THẾ GIỚI
a- Các tổ chức quốc tế có liên quan đã vào cuộc
1-Viện nghiên cứu lúa quốc tế IRRI tham gia phát triển lúa lai
Kinh nghiệm thành công với công nghệ
lúa lai Trung Quốc khuyến khích IRRI khám phá những triển vọng và các vấn đề
của việc sử dụng lúa lai để tăng sản lượng từ năm 1979.
Đến năm 1989, hai dòng thương mại
CMS là IR58025A và IR62829A với gen "WA",được tạo ra tại IRRI và chia
sẻ với các chương trình quốc gia trên toàn thế giới (Virmani et al, 1996). IR58025A ổn định trong vô
sinh ở các nước nhiệt đới, trong khi IR62829A có khả năng kết hợp tốt nhưng vô
sinh của nó là không đủ ổn định để sản xuất hạt giống lai ở nhiệt độ cao
hơn.Trong những năm gần đây, IRRI phóng thích mỗi năm từ 10-20 dòng di truyền
CMS mới để cung cấp dòng đầu nguồn cho các nước trồng lúa lai.
Công nghệ hạt giống lai cho vùng nhiệt
đới đã được phát triển tại IRRI phối hợp với các chương trình quốc gia, và các
gói công nghệ của Viện này có thể dẫn đến năng suất hạt giống lai lên đến 2 tấn
/ha ở vùng nhiệt đới.
2-FAO hổ trợ chương trình phát triển lúa lai
FAO xem xét công nghệ lúa lai như một
cách tiếp cận quan trọng để tăng sản lượng lúa gạo toàn cầu để giúp đáp ứng nhu
cầu lương thực của thế giới ngày càng tăng. Do đó, Tổ chức FAO đã hổ trợ chương
trình phát triển lúa lai ở các nước Mỹ Latinh và Caribê (ví dụ như Columbia và
Brazil) và cung cấp hỗ trợ thông qua Chương trình Hợp tác Kỹ thuật (TCP) hoạt
động ở một số nước Đông Nam Á như Bangladesh, Ấn Độ, Myanmar, Philippines và
Việt Nam. Hy vọng rằng lúa lai có thể đóng một
vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống nạn đói trên thế giới trong tương lai
gần.
b-Triển vọng phát triển lúa lai trên toàn cầu
Trung Quốc phát triển lúa lai thành
công đầu tiên trên thế giới với diện tích cao điểm 70% so tổng diện tích trồng
lúa và ổn định trên 15 triệu ha với năng suất 7,2 tấn/ha. Từ sự thành công của
Trung Quốc cây lúa lai lan tỏa đến nhiều nước trồng lúa chủ yếu trên thế giới.
Từ năm 1979 Trung Quốc đã chuyển
giao công nghệ lúa lai cho Hoa Kỳ. Từ năm Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp
quốc (FAO) đã lựa chọn 15 quốc gia để tài trợ phổ biến lúa lai. Trong đó có Ấn Độ và
Việt Nam là hai nước phát triển lúa lai sớm nhất ngoài Trung Quốc.
Trung Quốc cũng đã giúp đở các nước
Đông Nam Á phát triển lúa lai theo công nghệ Trung Quốc.Trong tháng 5/2000,Tổng
thống Philippines Gloria Macapagal Arroyo đích thân tham quan các mô hình trồng
lúa lai của Trung Quốc và bà kêu gọi nông dân Philippines mạnh dạn phát triển
lúa lai. Giáo sư Yuan, cha đẻ của ngành lúa lai Trung Quốc đã được bà mời đến
thăm đất nước hai lần với tư cách là khách mời của Chính phủ Philippines để cố
vấn về kỹ thuật trồng lúa lai.
FAO cũng mời Giáo sư, Viện sĩ Yuan
là tư vấn trưởng của FAO để chia sẻ chuyên môn và kiến thức của mình với các
nước trồng lúa khác. Trong năm 2001, Trung Quốc thử nghiệm và chứng minh các
giống lúa lai ở Việt Nam, và lúa lai năng suất cao hơn 30% sản lượng hơn so với
các giống lúa địa phương phổ biến. Hơn nữa, các quốc gia Châu Á và Châu
Phi như Indonesia, Sri Lanka, Myanmar, Campuchia, Lào, và Nam Phi đã thành công
với lúa lai đang phát triển.
Đến năm 2009, lúa lai đã được giới
thiệu đến110 quốc gia trồng lúa, và tổng diện tích trồng lúa lai bên ngoài
Trung Quốc chỉ mới đạt 3 triệu ha. Vì vậy, sự phát triển của lúa lai
của Trung Quốc ở nước ngoài vẫn còn ở quy mô hạn chế, và doanh số bán hạt giống
của Trung Quốc ra nước ngoài chỉ đạt khoảng15.000 tấn/năm, chủ yếu ở Việt Nam,
Bangladesh, Pakistan và các quốc gia Châu Á khác.
d-Con đường phía trước
-Lúa lai, chủ yếu phát
triển ở Trung Quốc, bây giờ đã có hầu hết các nước trồng lúa. Lãi tăng khoảng 25 % và năng suất tăng
15-20%.
-Phương pháp lai ba dòng cổ điển có thể được áp dụng phổ biến trong khi
phương pháp lai hai dòng, mặc dù cao cấp hơn, chỉ có thể được sử dụng trong một
số khu vực nơi các điều kiện khí hậu phù hợp cho cả sản xuất hạt giống lai và dòng đực bất thụ nhạy cảm với ánh
sáng và nhiệt độ (PTGMS) để nhân ra.
-Lúa lai hiện có của Trung Quốc có thể được thích nghi với vùng ôn đới và
cận nhiệt đới để sản xuất thương mại.
-Tại các khu vực nhiệt đới, cần thiết phát triển các dòng
lai với lúa địa phương thích ứng hoặc với các giống lai của IRRI cho thử nghiệm
và sản xuất.
-Những nước có chương trình phát triển lúa lai vẫn đang
trong giai đoạn ban đầu với các giống lúa lai 3 dòng. Một số nước như Ấn Độ và Việt Nam
-Ngoài việc sử dụng
phương pháp ba dòng và hai dòng. Phương
pháp sử dụng ưu thế lai xa là vẫn còn ở giai đoạn thử nghiệm, và chỉ có các
viện công nghệ sinh học tiên tiến mới có khả năng thực hiện nghiên cứu trong
các lĩnh vực này.
